Martyna Grądzka‐Rejak i Jan Olaszek analizują, w jaki sposób podziemie wydawnicze mierzyło się z tematem zagłady Żydów i postawami Polaków wobec tej zbrodni.
Pisać ku „pokrzepieniu serc” czy „rozrywać rany polskie, żeby się nie zabliźniły błoną podłości”? Ten dylemat nie był obcy autorom publikującym w PRL poza cenzurą. W książce „Holokaust, pamięć, powielacz” Martyna Grądzka‐Rejak i Jan Olaszek analizują, w jaki sposób podziemie wydawnicze mierzyło się z tematem zagłady Żydów i postawami Polaków wobec tej zbrodni.
„Książka Martyny Grądzkiej-Rejak i Jana Olaszka zajmuje miejsce szczególne w piśmiennictwie o Holokauście i o stosunkach polsko-żydowskich w latach okupacji, w tym zwłaszcza o postawach Polaków wobec szukających ratunku i schronienia Żydów. Jest próbą analizy i usystematyzowania stanowisk, jakie pojawiły się w tych kwestiach w niekontrolowanych przez władze publikacjach opozycji w PRL. W polskiej literaturze naukowej jest to pozycja unikatowa z uwagi zarówno na skalę podjętej analizy, jak i na dążenie do objęcia nią głównych zagadnień, jakie dyskusja nad Holokaustem – w kontekście stosunków polsko-żydowskich – nasuwa” – pisze prof. dr. hab. Henryk Szlajfer.
Z kolei dr hab. Bożena Szaynok zaznacza, że „mamy do czynienia z ważną publikacją, która uzupełnia istniejącą w historiografii lukę. Opisana w niej tematyka nie była do tej pory należycie i całościowo zbadana. Autorzy książki słusznie piszą, że przyjrzenie się temu zagadnieniu może zarówno wnieść istotną wiedzę o polskich debatach na temat Zagłady Żydów, jak i pozwolić w inny sposób opowiedzieć o historii opozycji demokratycznej w PRL”.
– W części publikacji drugiego obiegu silny był nurt przypominania o polskich winach wobec przedstawicieli innych narodów – mówi Jan Olaszek w rozmowie z Anną Kilian. – Nie wszyscy autorzy mówili jednak „jednym głosem” – zaznacza Martyna Grądzka-Rejak.
Dr Jan Olaszek to historyk, pracownik Instytutu Studiów Politycznych PAN oraz Biura Badań Historycznych IPN, członek Zespołu Laboratorium „Więzi” i zarządu Stowarzyszenia „Archiwum Solidarności”. Stypendysta Fundacji Kerstenów, Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej oraz Instytutu Badań Europy Wschodniej przy Uniwersytecie Bremeńskim. Laureat Nagrody Europejskiego Centrum Solidarności za najlepszą pracę magisterską o opozycji w PRL, Nagrody Historycznej „Polityki”, Nagrody Naukowej „Polityki” i Nagrody Varsaviana im. Hanny Szwankowskiej.
Dr Martyna Grądzka-Rejak to historyczka, judaistka, edukatorka, pracuje w Biurze Badań Historycznych IPN. Specjalizuje się w dziejach Zagłady Żydów losach mniejszości narodowych i etnicznych oraz w historii społecznej, ze szczególnym uwzględnieniem doświadczeń kobiet i rodziny. Stypendystka Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej. Laureatka nagrody Prezesa Rady Ministrów za najlepszą rozprawę doktorską (2016), finalistka Nagrody Naukowej „Polityki”.
Współwydawcami książki są: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk oraz Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
