List apostolski „Vos estis lux mundi” papieża Franciszka przewiduje pomoc osobom zgłaszającym i ich ochronę, wśród przestępstw wymienia utrudnianie dochodzenia oraz opisuje sposób postępowania w przypadku, gdy oskarżonym jest biskup.
Stolica Apostolska opublikowała dziś list apostolski motu proprio „Vos estis lux mundi” papieża Franciszka, zawierający przepisy dotyczące wykorzystywania seksualnego małoletnich przez osoby duchowne.
„Przestępstwa związane z wykorzystywaniem seksualnym obrażają naszego Pana, powodując u ofiar szkody fizyczne, psychiczne i duchowe i szkodzą wspólnocie wiernych” – pisze Franciszek we wprowadzeniu. Podkreśla nieustanną potrzebę nawrócenia chrześcijan i ich współpracy z Duchem Świętym. „Chociaż wiele już uczyniono, musimy nadal uczyć się z gorzkich lekcji przeszłości, aby patrzeć z nadzieją w przyszłość” – dodaje.
Franciszek podkreśla szczególną odpowiedzialność biskupów, a także duchownych diecezjalnych i zakonnych za zapobieganie i zwalczanie przestępstw, będących „zdradą zaufania wiernych”.
W części pierwszej zawarte są przepisy ogólne, stosowane do powiadomień dotyczących przestępstw seksualnych osób duchownych. Wśród nich wymieniono zmuszanie kogoś do dokonywania lub poddawania się czynnościom seksualnym; dopuszczanie się czynności seksualnych z osobą małoletnią (poniżej 18 roku życia) lub bezradną; wytwarzanie, prezentowanie, przechowywanie lub rozpowszechnianie pornografii dziecięcej oraz rekrutowanie lub nakłanianie osoby małoletniej czy bezradnej do udziału w prezentacjach pornograficznych; a także – co ważne – utrudnianie dochodzeń przeciwko duchownemu lub zakonnikowi oskarżonemu o wyżej wymienione przestępstwa.
Nowe przepisy nakładają na konferencje episkopatów obowiązek ustanowienia w ciągu roku jednego lub więcej stabilnych systemów powiadomień o przestępstwach seksualnych duchownych, łatwo dostępnych dla każdego. Informacje te będą chronione i przetwarzane w sposób gwarantujący ich bezpieczeństwo, integralność i poufność. Nakazano, by biskup, który otrzymał zawiadomienie, przekazał je niezwłocznie ordynariuszowi miejsca, w którym doszło do zdarzenia, jak również ordynariuszowi osoby, której dotyczy zgłoszenie (to nie zawsze ten sam hierarcha).
Nałożono także na duchownych i zakonników obowiązek niezwłocznego zgłoszenia wspomnianych przestępstw ordynariuszowi miejsca, w którym czyny miały miejsce, za wyjątkiem informacji uzyskanych w sakramencie pokuty. Podkreślono, że każdy może złożyć zawiadomienie dotyczące tego typu zachowań. Gdy zawiadomienie dotyczy biskupa jest ono kierowane do metropolity i może być zawsze skierowane do Stolicy Apostolskiej bezpośrednio lub za pośrednictwem Przedstawiciela Papieskiego.
Dokument zaznacza, że zawiadomienie powinno zawierać jak najbardziej szczegółowe informacje, takie jak wskazanie czasu i miejsca faktów, osób zaangażowanych lub poinformowanych, a także wszelkie inne okoliczności, które mogą być przydatne w celu zapewnienia dokładnej oceny faktów.
Przewidziano ochronę osoby składającej zawiadomienie. „Osobom składającym zawiadomienie nie można narzucać żadnych ograniczeń, które uniemożliwiałyby im zgłaszanie tych samych informacji innym osobom lub instytucjom” – czytamy w artykule 4 listu apostolskiego.
W kolejnym artykule nakłada się na władze kościelne obowiązek, aby ci, którzy twierdzą, że są poszkodowani, wraz ze swoimi rodzinami, byli traktowani z godnością i szacunkiem oraz aby zaoferowano im przyjęcie, wysłuchanie i wsparcie, również za pośrednictwem specjalistów; pomoc duchową; pomoc medyczną, terapeutyczną i psychologiczną, w zależności od konkretnego przypadku. Są też one zobowiązane do ochrony wizerunku i sfery prywatnej zaangażowanych osób, jak również zachowania poufności danych osobowych.
Druga część dokumentu omawia przepisy i procedury odnośnie biskupów. Dotyczą one także o utrudnianie dochodzeń przeciwko duchownemu lub zakonnikowi oskarżonemu o przestępstwa seksualne. Tekst wskazuje na konieczność współpracy w postępowaniu z Kongregacją Nauki Wiary i właściwymi dykasteriami watykańskimi.
Postanowiono, że w przypadku zawiadomienia dotyczącego biskupa Kościoła łacińskiego władza, która otrzymuje zawiadomienie, przekazuje je zarówno do Stolicy Apostolskiej, jak i do metropolity miejsca, gdzie ma stałe zamieszkanie osoba, której dotyczy zawiadomienie. Jeżeli zaś zgłoszenie dotyczy metropolity, lub stolica metropolitalna jest nieobsadzona, zostaje przekazane do Stolicy Apostolskiej, jak również najstarszemu promocją biskupowi sufraganowi. W przypadku, gdy zawiadomienie dotyczy legata papieskiego, jest ono przekazywane bezpośrednio do Sekretariatu Stanu.
Odrębny tryb postępowania przewidziano w przypadku biskupów Kościołów wschodnich.
Metropolita, do którego skierowano zawiadomienie, bezzwłocznie prosi właściwą dykasterię o powierzenie mu zadania rozpoczęcia dochodzenia. Nawet jeśli sam uzna zawiadomienie za wyraźnie bezpodstawne, informuje o tym przedstawiciela papieskiego. Dykasteria watykańska najpóźniej w ciągu trzydziestu dni od otrzymania pierwszego zawiadomienia ma dostarczyć metropolicie stosowne instrukcje dotyczące trybu postępowania w konkretnym przypadku. Może też powierzyć dochodzenie osobie innej niż ordynariusz diecezji. Dokument wymienia obowiązki metropolity dotyczące prowadzenia dochodzenia, zaznaczając, że trakcie postępowania uznaje się domniemanie niewinności osoby podejrzanej. Dodano, że co trzydzieści dni metropolita przesyła dykasterii kompetentnej raport o postępie dochodzenia.
Metropolita może skorzystać z pomocy osób wykwalifikowanych, które składają przysięgę, że właściwie i wiernie wypełnią to zadanie. Dochodzenia powinny być zakończone w terminie dziewięćdziesięciu dni lub w terminie wskazanym w instrukcjach dykasterii Stolicy Apostolskiej. Jeśli wymagają tego fakty lub okoliczności, metropolita proponuje właściwej dykasterii zastosowanie odpowiednich środków zapobiegawczych wobec podejrzanego.
Przewidziano, że prowincje kościelne, Konferencje Episkopatów, Synody Biskupów i Rady Hierarchów mogą ustanowić fundusz przeznaczony na wsparcie kosztów dochodzeń zgodnie z normami prawa kanonicznego.
Po zakończeniu dochodzenia metropolita przesyła dokumenty do dykasterii właściwej wraz ze swoim votum. Jego uprawnienia ustają wraz z zakończeniem dochodzenia. Na wniosek informuje on o wyniku dochodzenia osobę, która twierdzi, że została poszkodowana, lub jej prawnych przedstawicieli.
Zaznaczono, że nowe przepisy stosuje się bez uszczerbku dla praw i obowiązków ustanowionych w ustawodawstwie państwowym, w szczególności dotyczące ewentualnych obowiązków zawiadomienia właściwych władz cywilnych.
Nowe przepisy są zatwierdzane ad experimentum na okres trzech lat. Wchodzą w życie 1 czerwca 2019 r.
KAI, DJ
