Rysunek został wykonany w lecie 1943 r., bezpośrednio po ucieczce Witolda Pileckiego z obozu. Przedstawia rotmistrza oraz Tomasza Serafińskiego – osobę, której tożsamość przyjął jako więzień Auschwitz.
Maria Domańska, córka Tomasza Serafińskiego, przekazała do zbiorów Muzeum Auschwitz-Birkenau pamiątkę związaną z postacią Witolda Pileckiego.
– Mamy świadomość, że to niezwykły dokument. Znajdował się u nas 76 lat. Rozstaję się z nim z wielkimi emocjami. Niemal ze łzami. Rozumiem jednak, że w Miejscu Pamięci będzie on miał większe znaczenie niż u nas. Symbolicznie rysunek odbył teraz tę samą drogę, którą Witold Pilecki przemierzył z Auschwitz do nas, do Wiśnicza, ale w drugą stronę – powiedziała Maria Domańska.
– To więcej niż dokument, ten rysunek bowiem ma wyjątkową wartość emocjonalną. Na jednej kartce papieru sportretowane są dwie osoby, które w tak wyjątkowy sposób połączył los, patriotyzm i miłość do ojczyzny. Dlatego jestem głęboko wdzięczny rodzinie za decyzję o przekazaniu nam portretu. Tu będzie on nie tylko zabezpieczony, ale także dostępny dla wszystkich. To jedna z niewielu pamiątek, która pozostała po rotmistrzu. Muzeum wykona oczywiście wierną kopię rysunku, który zostanie następnie przekazany rodzinie i nadal będzie mógł świadczyć o losach Witolda Pileckiego i Tomasza Serafińskiego w miejscu ich spotkania – mówił dyrektor Muzeum Piotr Cywiński.
Na rewersie rysunku znajduje się podpis Tomasza Serafińskiego oraz Witolda Pileckiego, który podpisał się jako „Witold Tomasz Serafiński”, wraz z datami jego aresztowania i ucieczki z Auschwitz.
Fałszywa tożsamość Witolda Pileckiego była dziełem przypadku. Znalazł on dowód tożsamości z nazwiskiem Tomasza Serafińskiego, ukrywając się w Warszawie w mieszkaniu lekarki Heleny Pawłowskiej. Nazwisko to wykorzystał, kiedy został aresztowany przez Niemców we wrześniu 1940 r. podczas próby dostania się do obozu Auschwitz.
Do spotkania Pileckiego i Serafińskiego doszło dopiero po ucieczce Pileckiego z Auschwitz w kwietniu 1943 r. Kiedy dotarł on do Bochni, poprosił o kontakt z dowództwem Armii Krajowej. Umożliwiono mu spotkanie z zastępcą dowódcy placówki w Nowym Wiśniczu. Okazało się, iż jest nim człowiek, którego tożsamość wcześniej przyjął – Tomasz Serafiński, ps. Lisola. W domu Serafińskiego, w tzw. Koryznówce w Nowym Wiśniczu, znanym jako ulubione miejsce wypoczynku Jana Matejki, Pilecki znalazł bezpieczne schronienie na ponad trzy miesiące. To tutaj napisał pierwszą wersję swojego raportu. Tu także malarz Jan Stasiniewicz narysował podwójny portret Witolda Pileckiego i Tomasza Serafińskiego.
25 grudnia 1943 r. Tomasza Serafińskiego Niemcy aresztowali jako uciekiniera z Auschwitz. Został on umieszczony w więzieniu w Bochni, a później na Montelupich i torturowany. Po interwencji żony w krakowskim gestapo i udowodnieniu, że to pomyłka, Serafiński został po trzech tygodniach zwolniony. Nigdy jednak nie odzyskał w pełni zdrowia.
Witold Pilecki był jednym z twórców obozowego ruchu oporu w Auschwitz. W nocy z 26 na 27 kwietnia 1943 r., zagrożony dekonspiracją, zbiegł z obozu razem z dwoma kolegami. W czerwcu 1943 r., przebywając w ukryciu, sporządził raport przekazany następnie Komendzie Głównej Armii Krajowej. Opisał w nim swoje przeżycia, działalność konspiracyjną, zawarł też informacje o terrorze panującym w obozie, metodach mordowania więźniów, eksterminacji Polaków, jeńców sowieckich, zagładzie Żydów, a także o utworzeniu obozu dla Romów. Pilecki przedstawił także AK swój plan ataku na obóz, który jednak nie uzyskał aprobaty dowództwa.
Historię polskiego wojskowego ruch oporu w obozie Auschwitz, którego współtwórcą był rotmistrz Witold Pilecki, przedstawia wystawa przygotowana przez Muzeum w Google Cultural Institute.
W sierpniu 1944 r. Witold Pilecki walczył w powstaniu warszawskim, po jego upadku dostał się do niewoli (stalag Lamsdorf, następnie oflag Murnau). Wyzwolony przez żołnierzy amerykańskich przedostał się do Włoch, gdzie wstąpił do II Korpusu Polskiego. Po powrocie do kraju jesienią 1945 r. prowadził działalność wywiadowczą na rzecz II Korpusu. Dwa lata później został aresztowany przez władze komunistyczne. 15 marca 1948 r. skazano go na karę śmierci za rzekome szpiegostwo i stracono w więzieniu na Mokotowie 25 maja 1948 r. Zrehabilitowany dopiero w 1990 r. 30 lipca 2006 r. Witold Pilecki został pośmiertnie odznaczony Orderem Orła Białego, a 6 września 2013 r. awansowany do stopnia pułkownika.
Muzeum Auschwitz, DJ
