Każdy miał swoje Westerplatte. Paweł Adamowicz w czasach studenckich

Ze łzami w oczach przeglądam notatki i zdjęcia. Paweł jest młody, pełen optymizmu. Wierzy, że przyszłość zmienimy na lepsze.

Takie były czasy studenckie – lata młodości, walki z wojskowo-komunistycznym systemem, nauki, pierwszych miłości, nadziei, wiary, że trwając solidarnie przy prawdzie i uczciwości wywalczymy Polskę naszych marzeń, jaka nam się śniła po nocach: bez przemocy, kłamstw, oszczerstw, bezwzględnego prymatu siły jednej partii nad każdym pierwiastkiem naszego życia. Partia, jej propaganda, działacze, służby specjalne i koniunkturaliści wszelkiej maści, chcieli kontrolować i sterować każdym przejawem aktywności; wszystko było zarezerwowane w PRL dla nich. Młodzi musieli pochylić kark, aby liczyć na karierę. Albo siedzieli cicho. Albo przeciwstawiali się systemowi.

Codziennie pod stocznią

Paweł od dziecka miał na co dzień do czynienia z opozycją demokratyczną. Jego starszy brat Piotr był uczestnikiem przedsierpniowej opozycji. W domu były nielegalne wydawnictwa i rozmawiano o kłamstwach władzy. Cała rodzina nie godziła się na peerelowską rzeczywistość. Ojciec Pawła był repatriantem z Wilna, gdzie mieszkał przy ul. Józefa Piłsudskiego, a do Gdańska trafił w wieku 18 lat, w 1946 roku. Starszy brat wspomagał strajk robotników w Stoczni Gdańskiej, a Paweł, który dopiero co skończył podstawówkę, codziennie był pod stocznią i obserwował wielkie historyczne wydarzenia. Widział, jak Lech Wałęsa z bramy oświadczył, że mamy niezależne wolne związki zawodowe, że dużo jeszcze przed nami, ale wszyscy razem damy radę. Tego momentu nie sposób zapomnieć, to towarzyszyło mu przez całe życie.

Mieszkał w parafii kościoła św. Brygidy, w którym działa się historia. W tym kościele był ministrantem i świadkiem wszystkiego, co tam się działo. Chodził do Liceum Ogólnokształcącego nr 1 w Gdańsku, z którego okien widać stocznię. Żył, uczył się i dojrzewał w miejscu z niesamowitym, ważnym nie tylko dla Gdańska, ale dla całej Polski i Europy.

Paweł był świadkiem strajku w stanie wojennym w stoczni, strać z ZOMO, walk ulicznych. Wiedział o procesach, skazanych, znał wielu uwięzionych. Tym żył przez całe liceum

W 1981 roku razem z kolegą, Wojciechem Turkiem, zaczął redagować uczniowską gazetkę „Godło”. Klasę wyżej uczył się Krzysztof Skiba, który wraz z kolegami robił pisemko „Gilotyna”, dalekie od endeckiej ideologii. Po wprowadzeniu stanu wojennego brat Pawła, który był etatowym pracownikiem Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność, został internowany. Paweł był świadkiem strajku w stanie wojennym w stoczni, strać z ZOMO, walk ulicznych. Wiedział o procesach, skazanych, znał wielu uwięzionych. Tym żył przez całe liceum, w którym zaczął wydawać w 1984 roku podziemną „Jedynkę”. Pierwszą matrycę i białko, czyli materiał wykorzystywany w druku i powielaniu, załatwili od członków Ruchu Społeczeństwa Alternatywnego, tzn. byłych uczniów I LO, Krzyśka Skiby i Janusza Waluszki. Gazetka informowała o niezależnych inicjatywach młodzieży z I LO, protestach uczniowskich w innych szkołach, wzywała do aktywnego udziału w manifestacjach między innymi przerwach milczenia, udziału w demonstracjach i bojkotu pochodów pierwszomajowych.

Od 1983 roku starszy brat zabierał go do Krakowa, do dominikańskiego duszpasterstwa akademickiego „Beczka”, gdzie był ojciec Stanisław Tasiemski. Piotr Adamowicz opowiadał, że brali plecaki i jeździli regularnie na trasie Kraków–Gdańsk. Do Krakowa wozili wszystko, co było wydawane w Gdańsku, a stamtąd przywozili „Oficynę Literacką” i książki. Wspierali ich rodzice. Paweł jeździł też do Warszawy na spotkania dyskusyjne klubu myśli politycznej Dziekania.

Stróż – drukarz

Zdał w 1984 roku na studia prawnicze na Uniwersytecie Gdańskim. Od razu włączył się w działania samorządu studenckiego, którym kierowali członkowie podziemnego Niezależnego Zrzeszenia Studentów UG. Wtedy się poznaliśmy, bo włączał się w każdą akcję inicjowaną przez samorząd. Z powodzeniem startował w wyborach do samorządu wydziałowego, z trzecim wynikiem (267 głosów) stał się członkiem Rady Wydziału Samorządu Studentów Prawa i Administracji (w wyborach pokonał między innymi Przemysława Gosiewskiego). W samorządzie działał wspólnie między innymi z Wojciechem Kreftem, Markiem Hałysem, Tomaszem Posadzkim, Józefem Belą i Przemysławem Gosiewskim. Reprezentantem samorządu studentów w Senacie z ich wydziału był Jarosław Kurski.

Uczelniany Samorząd Studentów UG, którym przez pewien czas kierowałem, podejmował wiele działań ważnych dla środowiska akademickiego. Broniliśmy podstawowych wolności, których resztki gwarantowała nam ustawa o szkolnictwie wyższym, a którą władze PRL postanowiły tak znowelizować, by samorząd był podporządkowany władzom dziekańskim i rektorskim. Prowadziliśmy wielką akcję propagandową, przygotowywaliśmy się do strajku. Paweł był jednym z liderów protestu na prawie, ale uczestniczył też w dyskusjach na szczeblu uczelnianym. Do strajku nie doszło, ustawę zmieniono w wakacje. Samorządy studentów na uczelniach wyższych przestały istnieć. Pozostała nam działalność w podziemiu, ale do niej angażowało się już niewielu. Nastroje w kraju były złe, panowała apatia, garstka ludzi wierzyła w powrót „Solidarności”. Zdecydowana większość krzątała się wokół problemów dnia codziennego.

Jesienią 1986 roku wraz z Wojtkiem Kreftem i Arkiem Staniszewskim zaczął drukować podziemne pismo „ABC” – czasem na strychu kościoła św. Piotra i Pawła w Gdańsku. Staniszewski, który był ministrantem, nieraz dzwonił dzwoneczkami w najmniej odpowiednich momentach, jeśli było słychać w czasie mszy pracującą maszynę. Paweł w czasie studiów dorabiał jako stróż nocny w Gdańskim Towarzystwie Naukowym, dlatego też służył za skrzynkę kontaktową, a GTN zamieniał w tajną drukarnię. Gdy miał nocną zmianę, to od czasu do czasu Kreft przychodził do niego z ramkami i papierem, i całą noc drukowali. „ABC” miało być pismem różnych środowisk Uniwersytetu Gdańskiego, jednak w formie i treści nawiązywało do „Bratniaka”, najpierw do 1978 roku wydawanego przez  SKS Trójmiasto, a później do 1981 roku przez Ruch Młodej Polski. W pierwszym numerze, który ukazał się z datą 1 października 1986 roku, w tekście „Zniewolony umysł” zostali zaatakowani anarchiści z Ruchu Społeczeństwa Alternatywnego, którego uczestnikiem był między innymi Krzysztof Skiba oraz Totart. Anarchiści odgryźli się ostrą repliką w podziemnym piśmie „Homek”, w którym pisali o trumnie z resztkami Dmowskiego i narodowo-katolickim zaczadzeniu. W szóstym numerze Paweł Adamowicz (pod pseudonimem Kazimierz Ławrynowicz) opublikował obszerny artykuł o historii gdańskiego środowiska RMP.

Oczekiwanie cudu

Nadchodził czas pielgrzymki Jana Pawła II w 1987 roku. Sytuacja w kraju była katastrofalna. Ludzi wyrzucano z pracy, robotnicy nie reagowali na ciągłe podwyżki. Wygasało poczucie solidarności z pokrzywdzonymi. Doświadczenie stanu wojennego, represji, stagnacja gospodarki powodowały upadek postaw moralnych. Bolesna była świadomość, że społeczeństwo przestało wierzyć w poprawę warunków życia. Nie wierzono, że cokolwiek zmieni pielgrzymka. Stało się inaczej.

Na Uniwersytecie Gdańskim wszyscy aktywni studenci zaangażowali się w tworzenie studenckiej służby porządkowej „Semper Fidelis”. Wśród organizatorów byli Paweł Adamowicz i Mariusz Popielarz – moderator odpowiadający za organizację mszy na Westerplatte. Mariusz nie miał szczęścia: gdy Jan Paweł II wylądował w Gdańsku, znalazł się za kratami aresztu. Rodzice Pawła zadeklarowali możliwość przenocowania w ich dwupokojowym mieszkaniu dwóch osób, ostatecznie gościli osiem lub dziesięć.

W dniu przyjazdu papieża dworzec w Gdańsku został szczelnie obstawiony przez liczne patrole milicji, także z psami. Na poranną mszę na Westerplatte mogło pojechać jedynie około 15 tysięcy młodych ludzi. Był wśród nich Paweł.

https://www.youtube.com/watch?v=HdfDRCAbwKU

Wiele razy rozmawialiśmy – wówczas i w późniejszych latach – o pielgrzymce, o działalności w podziemiu, strajku na uczelni. Część z naszych rozmów utrwaliłem i znajdą się w II tomie książki „Wiosna wolności”. Opowiadał mi o wizycie papieża:

– To było oczekiwanie cudu. Nikt na nikim nic nie wymuszał. Każdy chciał pomagać, nieść innym wsparcie. To były emocje, których już później nigdy nie było w takim natężeniu. O czwartej rano musiałem być w miejscu zbiórki służby porządkowej na dworcu. Gdy przyjechaliśmy na Westerplatte, słońce dopiero wschodziło. Wszystkich poddano dokładnej kontroli. Każdy z nas był w garniturze, białej koszuli, krawacie. Wielu na chwilę zostało zatrzymanych, gdyż spod białej koszuli prześwitywał czerwony napis „Solidarność”, umieszczony na białym podkoszulku. Wszyscy mieliśmy takie podkoszulki. Mojego kolegę z wydziału prawa, Jarka Pińkowskiego, zatrzymano, skonfiskowano mu koszulkę, spisano i wypuszczono chyba po godzinie. Wszędzie było pełno funkcjonariuszy SB, którzy wszystko skrupulatnie kontrolowali.

Credo

Paweł bardzo głęboko przeżył pielgrzymkę. Mówił mi, że kilka tygodni później rozmawiał z sekretarzem ambasady Stanów Zjednoczonych, który bardzo sceptycznie oceniał skutki wizyty papieża. Paweł tłumaczył mu zaś, że pielgrzymka na pewno pozostawi trwałe ślady, że bardzo ją przeżyły nowe roczniki młodzieży, które nie zaznały klęski w grudniu 1981 roku i nieudanego strajku generalnego w październiku 1982 roku po delegalizacji „Solidarności”, i to nowe pokolenie będzie w stanie nieść dalej ideały solidarności. Gdy mi to mówił, wiedziałem, że mówi także o sobie.

Wizyta papieża w Trójmieście stała się dla wielu jednym z najważniejszych wydarzeń w życiu. Z jednej strony odwodziła od postaw radykalnych, a z drugiej – przypominała, że „Solidarność”, jej program, jak i sama organizacja jako związek zawodowy, wciąż jest aktualna i pozostaje „zadaniem do spełnienia”. Papież wskazywał, że nie wolno zaniechać walki o przywrócenie „Solidarności”. Przypominał, że umowy społeczne muszą zostać zrealizowane, ale walka o to nie może być ważniejsza od solidarności – od porozumienia między ludźmi.

Młodym ludziom, uczniom i studentom, tłumaczył, że każdy z nich na swojej drodze życia będzie miał własne Westerplatte, jakąś słuszną sprawę, obowiązek, od której nie można się uchylić i zdezerterować. Nie tylko ci, którzy byli na tej mszy, ale wielu ludzi w całej Polsce, przyjęło te słowa za swoje credo. Nie każdy potrafił być mu wiernym przez późniejsze lata. W życiu publicznym i politycznym, w walce o władzę, to szczególnie trudne. Paweł starał się temu wyzwaniu podołać i w moim przekonaniu to mu się udało.

Nowy Wielki Sierpień

Byłem razem z Pawłem na mszy na gdańskiej Zaspie, gdzie doszło do wielkiej manifestacji ludzi nadal wierzących w „Solidarność”. Zjechali z całej Polski. Setki transparentów „Solidarności” z różnymi hasłami pomimo kontroli uniosło się w górę. Msza nie była tylko wspólną modlitwą, była jednocześnie największą w historii mszą papieża dla „Solidarności”. Dla nas oznaczała potwierdzenie przywiązania do nauk Jana Pawła II i do „Solidarności”, nie tylko dlatego, że papież mówił „o nas i za nas”, ale dlatego, że przywrócił jedność, godność uciskanym, apelował do rządzących o zaprzestanie niesprawiedliwych praktyk.

Po papieskiej pielgrzymce wszystko zaczęło toczyć się inaczej. Najpierw powoli, by w 1988 roku przyspieszyć. Paweł wspominał: – Ludzie z pielgrzymki wracali pełni energii i ja oceniałem, że może to nawet doprowadzić do społecznego wybuchu. U mnie, i na pewno u wielu, był w pamięci Sierpień ’80 i stąd gdzieś w głębi serca była taka wiara i nadzieja, że będzie możliwe przeżycie nowego Wielkiego Sierpnia”.

Jesienią 1987 roku, po długich przygotowaniach, skrystalizował się pomysł powołania w Gdańsku Klubu Myśli Politycznej im. Lecha Bądkowskiego, który miał połączyć gdańskie środowiska liberałów i konserwatystów. Pierwsze spotkanie organizacyjne odbyło się przed wizytą papieża w sopockiej redakcji „Gwiazdy Morza” w grudniu 1986 roku. Od początku miał on charakter bardzo lokalny i ograniczał się do wąskiego kręgu osób. Deklaracja założycielska została opublikowana w roku następnym, 27 października. Pod wnioskiem o rejestrację podpisał się także Paweł Adamowicz. Mimo braku zgody na rejestrację co miesiąc odbywały się spotkania i prelekcje dla grona kilkunastu osób, w których Paweł brał udział. Jedno z nich odbyło się w sopockim mieszkaniu rodziców Maryli Musidłowskiej, która wspominała, że gdy wszyscy wyszli, Paweł został i wspólnie z nią czyścił zabrudzoną dębową podłogę.

W 1988 roku czekał Pawła prawdziwy egzamin. Od początku roku, od kolejnych podwyżek cen, wzrastało napięcie. Wzrosła ilość kolportowanej podziemnej prasy i książek. Paweł razem ze starszym bratem brali w tym czynny udział. Na ulicach pojawiało się coraz więcej wymalowanych protestacyjnych haseł, coś wisiało w powietrzu. Najpierw 21 kwietnia zastrajkowała na krótko Huta Stalowa Wola, cztery dni później na jeden dzień stanęły autobusy w Bydgoszczy. 25 kwietnia stanęła Huta im. Lenina w Krakowie. 29 kwietnia z powodu zwolnienia z pracy robotników w Hucie Stalowa Wola ponownie doszło do strajku, który skończył się dzień później po manifestacji siły milicji i ZOMO.

W niedzielę 1 maja w kilkunastu miastach Polski doszło po mszach do niezależnych wystąpień, podczas których wyrażano poparcie dla strajkujących hutników. W Gdańsku przed mszą w kościele św. Brygidy Lech Wałęsa przemówił do zgromadzonych osób. Mówił o zaniepokojeniu sytuacją materialną ludzi pracy i zaapelował do rządu o rzeczywistą, potrójną reformę w Polsce – ekonomiczną, społeczną i polityczną. Powiedział także w stronę tłumu: – Żądam od was solidarnej postawy wobec Nowej Huty!

Odpowiedziało mu skandowanie: „Jutro strajk!”. Po mszy ludzi zaatakowały oddziały ZOMO. Doszło do krótkiej potyczki. Na mszy byli działacze NZS, a także Paweł. Mariusz Popielarz od razu porozmawiał z Bogdanem Borusewiczem i Lechem Kaczyńskim, czy jeśli zastrajkuje stocznia, to mają zastrajkować studenci na Uniwersytecie. Usłyszał, że jeżeli jesteście w stanie zastrajkować, to niech studenci strajkują. Rozmawialiśmy później u mnie, jak zainicjować strajk i jak go prowadzić, bo strajki na uczelni organizowałem w 1981, oraz w 1982 roku po delegalizacji „Solidarności”. Paweł poszedł do Olka Halla, który mieszkał od niego po sąsiedzku. Był przekonany, że trzeba strajkować: – Po papieskiej pielgrzymce całe młode pokolenie marzyło o swoim Sierpniu, o swoim Westerplatte. Gdy rozpoczęły się w kwietniu w Polsce strajki, to dla mnie oczywiste było, że Stocznia Gdańska i inne stocznie powinny stanąć.

W tym duchu rozmawiał z Hallem, od którego usłyszał, że na uczelni powinno się zamanifestować solidarność z robotnikami.

Pierwsze publiczne wystąpienie

W poniedziałek, 2 maja, stanęła Stocznia Gdańska. Wieczorem tego dnia odbyło się gorączkowe zebranie studentów. Paweł opowiadał: – Było z dziesięć osób. Pojawiały się różne propozycje, co robić, aż w końcu na spotkanie przyjechał, chyba prosto ze stoczni, Popielarz, który powołując się na „stary” NZS, zdecydowanie opowiedział się za próbą zorganizowania strajku. W końcu wszyscy się na to zgodziliśmy. Jednego, czego się wówczas baliśmy, to była możliwość kompromitacji, że na strajku będą sami inicjatorzy i kilku „zawodowych rewolucjonistów”. Ten strach powodował wahania. Przecież nikt z nas w życiu nie robił strajku.

Paweł stanął na czele komitetu strajkowego. Nie był członkiem NZS, który strajk inicjował, ale zaproponowano jego osobę dlatego, aby strajk poparło jak najwięcej studentów o bardziej konserwatywnych poglądach, ale i rewolucyjnych. W środowisku konserwatywnej organizacji „Verbum”, ubiegającej się o rejestrację, przeważały negatywne opinie o strajku na uczelni. Gdyby do strajku wzywał sam NZS, nie poparli by go. Decydująca była osoba Pawła Adamowicza. Jak opowiadał Jacek Bendykowski, „jego osoba miała gwarantować, że inicjatywa będzie miała ręce i nogi, że to nie będzie hucpa, ale będziemy walczyć o coś konkretnego i sensownego. Na decyzji zaważyło także to, że Olek Hall był w stoczni. Dlatego poparcie protestu stoczniowców w formie strajku na uczelni uważaliśmy za właściwe”. W komitecie strajkowym znaleźli się: Anna Galus, Przemysław Gosiewski, Mariusz Popielarz i Andrzej Sosnowski.

Pamiętam Pawła ze strajku. Chętnie zasięgał opinii, rozważał różne warianty działania. Z rozmysłem forsował swoje pomysły. Uderzała mnie jego roztropność, a także optymizm i okazywana radość z różnych nawet drobnych zdarzeń. Lubił słuchać i dzielić się opiniami. Dobrze sobie radził z kolektywnym zarządzaniem, nie chciał siłą narzucać swoich decyzji. Nie załamał się po informacji o siłowej pacyfikacji strajku w Hucie im. Lenina, kiedy to wielu opuściło gmach Wydziału Humanistycznego. Wśród studentów rozpowiadano, że teraz przyjdzie kolej na nich. Wspominał: – Po rozbiciu strajku w Nowej Hucie atmosfera stała się nerwowa. Pamiętam, jak co chwila jacyś studenci przychodzili do mnie i mówili: „Paweł, przepraszamy, ale wiesz, nie mamy czasu” albo „Boimy się”. Niektórzy szczerze mówili, że się boją, że uciekają, a inni konfabulowali, ale bardzo wielu się usprawiedliwiało.

Wspominał też, że po dwóch latach, kiedy został najmłodszym w Polsce prorektorem ds. studenckich UG (w latach 1990–1993), spotykał się z ówczesnymi uczestnikami strajku, a oni zwierzali mu się, że w tamtym czasie… zostali ojcami.

Strajk zakończył się w piątek po czterech dniach. Obawiając się aresztowania, przez kilka nocy spał u dominikanów w kościele św. Mikołaja na zaproszenie o. Puciłowskiego. W niedzielę Paweł przemawiał do tłumu przed plebanią kościoła św. Brygidy. Wcześniej mówił tylko do studentów w auli humanistyki. To było jego pierwsze wystąpienie publiczne. Tak to wspominał: – Nie miałem przygotowanego przemówienia, mówiłem spontanicznie. Najważniejsze dla mnie było, aby powiedzieć, że tym razem studenci Uniwersytetu Gdańskiego w akcji solidarności strajkowali z robotnikami Stoczni Gdańskiej, że byliśmy z nimi w pełni solidarni, czego zabrakło w 1968 roku. Stworzyłem taką puentę swojej wypowiedzi, bo chciałem jej nadać dodatkowy sens. Całe podwórko było pełne ludzi, a wielu jeszcze stało na placu za bramą. Frekwencja była kolosalna. Było bardzo wielu studentów.

Wyjście z podziemia

Po wiecu rozmawiał z doradcami Lecha Wałęsy: – Nie mieli do nas pretensji. Przeciwnie, gratulowano nam naszej postawy i rozumiano naszą słabość i brak wiary w możliwość dalszego prowadzenia strajku. Rozmawialiśmy wówczas między innymi długo z Michnikiem, który jeszcze długo po strajku przebywał na plebanii kościoła. Starałem mu się wytłumaczyć, dlaczego tak postanowiliśmy, a on przerwał i stwierdził, że świetnie się stało, że strajk był, że został umiejętnie zakończony. To przecież był jedyny kilkudniowy strajk poza stocznią.

Po zakończeniu strajku komitet strajkowy przekształcił się w Studencką Grupę Negocjacyjną, co było ewenementem w skali całej Polski. Na jego czele był Paweł. Na UG pojawiły się stoliki, przy których były zbierane podpisy pod petycjami o legalizację „Solidarności”, zaczęto jawnie rozprowadzać bibułę. Opozycja wyszła z podziemia.

Z powodu strajku Paweł nie przystąpił do egzaminu z wojska. Obawiał się drugiego terminu. Kilku studentów z powodu niedostatecznej oceny z wojska musiało opuścić uczelnię. Tak jak m.in. w 1984 roku Tomasz Bedyński, jeden z liderów NZS UG. Na szczęście nie spotkały go żadne szykany.

Gdy nadszedł przełomowy strajk w sierpniu 1988 roku, Pawła nie zabrakło. Wspomagał strajkujących na plebanii kościoła św. Brygidy, skąd kolportowano ulotki i przemycano do stoczni pomoc dla strajkujących.

W nowym roku akademickim obok pozytywnych zmian zaczęły dziać się rzeczy niedobre. Doszło do nich przy wyborach nowego samorządu studentów. Paweł mówił o tym z niechęcią, ponieważ po raz pierwszy w życiu spotkał się wówczas z „partyjnym układem” wśród ludzi wywodzących swoje ideały z „Solidarności” i nauk Jana Pawła II. Na skutek takiej postawy kolegów ograniczył aktywność do organizowania wspólnie z Popielarzem spotkań dyskusyjnych i skupił się na pisaniu pracy magisterskiej. Spotkania odbywały się w ramach Studenckiego Klub Myśli Politycznej „Impuls”, który tworzyli studenci z NZS, „Verbum” i samorządu studenckiego. Za podstawowe swoje zadanie przyjęli w 1989 roku wspieranie kampanii wyborczej „Solidarności”. Na spotkaniu z Adamem Michnikiem i Aleksandrem Kwaśniewskim prezentował sylwetkę tego pierwszego. Odczytał treść wywiadu środowiskowego przeprowadzonego przez dzielnicowego, który sporządził go na zlecenie prokuratora na proces Michnika w 1985 roku w Gdańsku. Cała sala co chwilę wybuchała śmiechem, a Kwaśniewski miał w tym czasie dość niewyraźną minę.

W 1989 roku Paweł kończył studia. Skoncentrował się na pisaniu i obronie pracy magisterskiej na Wydziale Prawa i Administracji UG. Każdą wolną chwilę poświęcał na pomoc w kampanii wyborczej „Solidarności”, której sztab mieścił się na plebanii św. Brygidy. Cieszył się ze zwycięstwa kandydatów Komitetu Obywatelskiego. Wszyscy czuliśmy wówczas, że czas komunistycznego systemu przeminął.

***

Ciężko było pisać wspomnienie o Pawle w czasie żałoby. Ze łzami w oczach przeglądam notatki i zdjęcia. Paweł jest młody, pełen optymizmu. Wierzy, że przyszłość zmienimy na lepsze. Jest szefem strajku na Uniwersytecie w maju 1988 roku, jest na mszy papieskiej na Zaspie w 1987 roku, prowadzi debatę Kwaśniewski–Michnik oraz z Jackiem Kuroniem. Ciężko… bardzo smutno. Chciałem jak najwierniej oddać to, o czym mi opowiadał, co sam zapamiętałem i co mówili mi inni. W takim stanie żałoby trudno wszystkie fragmenty zebrać w spójną całość.

Na ostatniej stronie II tomu „Wiosny wolności”, którego Paweł się nie doczekał, zamieszczę kilka słów jemu dedykowanych:

Pamiętajmy

Książka została wydana dzięki wydatnej pomocy Pawła Adamowicza, który był przy narodzinach idei opisania historii opozycji studenckiej w Trójmieście w latach 80. Po raz pierwszy o jej wydaniu rozmawialiśmy na początku 2008 roku. Poprosił mnie wtedy o napisanie dłuższego tekstu o strajku na Uniwersytecie Gdańskim sprzed trzydziestu lat. Wiedział, że od dawna zbieram materiały do książki o studenckiej opozycji. Przekonałem Go, że warto napisać szerzej i wydać obszerną książkę, bo wszystko, co się wówczas wokół nas działo, trzeba utrwalić, a w miarę upływu czasu przeszłość staje się coraz mniej wyraźna, czasem zostaje przekłamana. Dlatego wydanie książki się odwlekło. Była gotowa do druku na przełomie 2009/10 roku. Niestety, to się wówczas nie udało. W 2016 roku, znów po rozmowie z Pawłem, wydania książki podjęła się Oficyna Gdańska. Jednocześnie pomógł znaleźć dofinansowanie. W następnym roku został wydany tom I. Nie mogliśmy doczekać się druku tomu II, w którym został dokładnie opisany przebieg strajku majowego na UG, o co prosił.

Czuję ogromny smutek, że Paweł tej książki do rąk już nie weźmie. Nie przypomni sobie, jak wówczas było, jak mi opowiadał o swoich przeżyciach, którym w książce nadałem tytuł „Nasze Westerplatte”.

Myślę, że wielu z nas, z naszego pokolenia, to zadanie, które przed nami postawił Jan Paweł II wypełniło, a Paweł Adamowicz szczególnie. Brzmiało ono: „Każdy z was, młodzi przyjaciele, znajduje też w życiu jakieś swoje Westerplatte. Jakiś wymiar zadań, które musi podjąć i wypełnić. Jakąś słuszną sprawę, o którą nie można nie walczyć. Jakiś obowiązek, powinność, od której nie można się uchylić. Nie można »zdezerterować«. Wreszcie – jakiś porządek prawd i wartości, które trzeba »utrzymać« i »obronić«, tak jak to Westerplatte, w sobie i wokół siebie. Tak, obronić – dla siebie i dla innych” (Jan Paweł II, homilia wygłoszona na Westerplatte 12 czerwca 1987 roku).