Dobre miasto stwarza ludziom przestrzeń do spotkania, pozwala poznawać się w swojej różnorodności. To mieszkańcy są w nim podmiotem. Dlatego papież Franciszek wzywa do większego angażowania ich w procesy decyzyjne. Mieszkańcy muszą mieć poczucie, że miasto ich jednoczy.
Według raportu Organizacji Narodów Zjednoczonych z 2014 r.[1] obecnie w miastach mieszka już 54 proc. populacji Ziemi, a współczynnik ten wzrośnie przed 2050 r. do 66 proc. W roku 2045 w miastach będzie żyło 6 miliardów ludzi. Przybywa też megamiast, czyli gigantycznych struktur, w których mieszka przynajmniej 10 milionów ludzi (na czele listy jest Tokio – 38 mln mieszkańców, Delhi – 25 mln, Szanghaj – 23 mln). W 2014 r. megamiast było 28, z czego 16 w Azji, w ciągu najbliższych 12 lat ich liczba ma wzrosnąć do 41. Nasza globalna wioska gwałtownie się urbanizuje.
Co ciekawe, w Polsce to zjawisko przybrało kierunek pozornie odwrotny. Liczba mieszkańców miast spadła w ostatnich latach z 68 do 61 proc., a liczba miast zamieszkiwanych przez ponad 100 tys. osób zmniejszyła się z 41 do 38. Jedną z przyczyn tego stanu rzeczy jest postępująca suburbanizacja, czyli przenoszenie się ludności z miasta na jego obrzeża. Jednak zdaniem prof. Danieli Szymańskiej z Katedry Studiów Miejskich i Rozwoju Regionalnego UMK te procesy nie stoją w sprzeczności ze zjawiskiem globalnej urbanizacji, ponieważ uciekinierzy z miast przenoszą swój styl życia do nowego miejsca zamieszkania i zmieniają tradycyjne stosunki społeczne[2].
Zmiana przestrzeni, w której na co dzień funkcjonujemy, jest wyzwaniem. Nie sposób nie postawić pytania o to, jak tę przestrzeń humanizować, jak czynić ją lepszą do życia, nie zagubić jednostki w tej gigantycznej skali współczesnych miast. Jak odpowiedzialnie budować miasta, by pozwalały na rozwój swoim mieszkańcom?
Przytłoczeni betonem
Negatywne zjawiska związane ze współczesnymi procesami urbanizacyjnymi dostrzega też Kościół. W swoim nauczaniu zwraca uwagę, że człowiek ma prawo do życia i szczęścia, a aktualny model rozwoju nie zawsze mu na to pozwala. W encyklice Laudato si’ papież Franciszek, opisując koncepcję ekologii integralnej[3], wskazuje na główne problemy, z którymi borykają się miasta: „Zauważamy dziś na przykład niekontrolowany i przesadny rozrost wielu miast, w których życie stało się niezdrowe nie tylko z powodu zanieczyszczenia wynikającego z emisji toksycznych spalin, ale także miejskiego chaosu, problemów transportu oraz skażenia wizualnego i hałasu. Wiele miast to duże nieefektywne struktury, zużywające nadmiernie dużo energii i wody. Istnieją dzielnice, które pomimo że zostały niedawno wybudowane, są zapchane i zabałaganione bez dostatecznych terenów zieleni. To niewłaściwe, aby mieszkańcy naszej planety żyli przytłoczeni coraz bardziej betonem, asfaltem, szkłem i metalami, pozbawieni fizycznego kontaktu z naturą” (LS 44)[4].
Kontakt z naturą jest dla człowieka niezbędny, ponieważ jest on nieodłączną częścią ekosystemu, w którym – jak wielokrotnie powtarza w encyklice Franciszek – „wszystko jest ze sobą powiązane”. Nasze decyzje wpływają na sposób funkcjonowania innych ludzi i pozostałych stworzeń. Człowiek jest odpowiedzialny przed Bogiem za to, jak odpowiada na Jego nakaz troski o nasz wspólny dom (nieprzypadkowo tak właśnie brzmi podtytuł papieskiej encykliki). Jak wywiązujemy się z tego zadania?
Fragment tekstu, który ukazał się w kwartalniku „Więź”, zima 2018.
KUP „WIĘŹ” w wersji papierowej lub elektronicznej!
[1] O tym, jak w encyklice łączy się perspektywa ekologiczna ze społeczną, pisał w poprzednim numerze „Więzi” abp Grzegorz Ryś: „Wszystko jest ze sobą powiązane. Ekologiczna encyklika społeczna Franciszka”, „Więź” 2018, nr 3, s. 107–113.
[2] Zob. http://www.un.org/en/development/desa/publications/2014-revision-world-urbanization-prospects.html [dostęp: 21.11.2018].
[3] „Ekspert: polskie miasta się wyludniają. To przeciwieństwo globalnego trendu”, https://businessinsider.com.pl/wiadomosci/wyludnianie-sie-miast-ile-procent-polakow-mieszka-w-miastach/4cmm8bg [dostęp: 21.11.2018].
[4] Franciszek, encyklika Laudato si’. „W trosce o wspólny dom”, Kraków 2015.
