Pół tysiąca uczestników IV Kongresu Osób z Niepełnosprawnościami rozmawiało o tym, jak doprowadzić do zmian prawnych i społecznych, które dadzą osobom z niepełnosprawnościami więcej niezależnego życia w miejsce charytatywnej opieki.
W Polsce w myśleniu o niepełnosprawności nadal dominują modele medyczny i charytatywny, a nie ten oparty na prawach człowieka – stwierdził we wrześniu Komitet Praw Osób z Niepełnosprawnościami przy ONZ. Jak to zmienić? I jak stworzyć silną, profesjonalną reprezentację osób z niepełnosprawnościami, której trzon będą stanowić sami zainteresowani?
Na te oraz wiele innych pytań próbowało odpowiedzieć blisko 500 osób z niepełnosprawnościami i działaczy podczas IV Kongresu Osób z Niepełnosprawnościami 25 października na warszawskim Uniwersytecie SWPS.
Data wydarzenia ma szczególne znaczenie, Kongres został bowiem zorganizowany w szóstą rocznicę publikacji Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami w Dzienniku Ustaw. Celem Kongresu jest działanie na rzecz wdrożenia Konwencji w Polsce. To inicjatywa organizacji pozarządowych i środowisk osób z niepełnosprawnościami, m.in. Fundacji Instytut Rozwoju Regionalnego, Polskiego Stowarzyszenia na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną i Polskiego Związku Głuchych. W tym roku, podobnie jak w poprzednich edycjach, patronat nad wydarzeniem objął Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar.
Kongres stanowi przestrzeń do spotkania osób z niepełnosprawnościami (i ich otoczenia), które chcą aktywnie działać na rzecz swojego środowiska. Uczestnikami są ludzie o bardzo różnym światopoglądzie, preferencjach politycznych, pochodzący z rozmaitych stron Polski, jednak mający jeden cel: przyjęcie konkretnych rozwiązań, dzięki którym osoby z niepełnosprawnościami będą mogły prowadzić niezależne życie.
To też okazja do poznania się różnych grup czy odświeżenia starych znajomości. Z rozmów z wieloma uczestnikami i uczestniczkami Kongresu wynika, że właśnie ten aspekt – w połączeniu z merytoryczną dyskusją prowadzącą do wypracowania konkretnych postulatów – stanowi o jego sile. Warto także podkreślić, że ruch kongresowy to więcej osób niż te, które były w Warszawie 25 października. Tysiące internautów oglądało transmisję online i poprzez dodawanie komentarzy brało udział w poszczególnych sesjach. Kongres był też poprzedzony kilkunastoma Konwentami Regionalnymi.
Dyskusja na sesji głównej poświęcona została tematowi reprezentacji środowiska. Próby jej stworzenia podejmowano już kilkakrotnie i zawsze kończyły się fiaskiem
Adam Bodnar w swoim wystąpieniu porównał politykę prowadzoną w zakresie niepełnosprawności do „nalewania wody do wiadra łyżeczką”. Rzecznik Praw Obywatelskich przytoczył szereg spraw, o których rozmawiał z osobami z niepełnosprawnościami podczas spotkań regionalnych. Wskazał też, że „prawa osób z niepełnosprawnościami nie są respektowane”. – Mamy świat przypadkowości, świat czasami dobrych i wytrwałych ludzi, a czasami świat procedur, drobiazgowości i zapomnienia – mówił.
Dyskusja na sesji głównej poświęcona została tematowi reprezentacji środowiska. Próby jej stworzenia podejmowano już kilkakrotnie i zawsze po pewnym czasie kończyły się fiaskiem. Zdecydowanie uznano jednak, że konieczne jest podejmowanie kolejnych prób. Wobec tego zgłoszono propozycję powołania otwartej grupy roboczej, której celem będzie stworzenie koncepcji profesjonalnej reprezentacji środowiska.
W debacie zwrócono też uwagę na Komentarz Generalny do art. 4 ust. 3 i art. 33 ust. 3 Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami, zgodnie z którym warunkiem koniecznym do uznania danej organizacji za reprezentującą osoby z niepełnosprawnościami jest udział ponad 50 proc. samych zainteresowanych (a w przypadku osób niemogących się samoreprezentować – rodziców) w jej władzach. To niby oczywiste, a jednak często o tym zapominamy. Warto na przykład przyjrzeć się składowi dyskutantów w wielu debatach poświęconych niepełnosprawności, które odbyły się w ostatnim czasie.
Na Kongresie było siedem równoległych sesji tematycznych. Poświęcono je: równości i niedyskryminacji, niezależnemu życiu, orzecznictwu i systemowi rentowemu, edukacji, dostępności, pracy i zatrudnieniu oraz self-adwokaturze. Na każdej zastanawiano się, jak spowodować wdrożenie rekomendacji Komitetu Praw Osób z Niepełnosprawnościami dla Polski oraz Założeń Nowego Systemu Wsparcia Osób z Niepełnosprawnościami „Za Niezależnym Życiem”, wypracowanych przez zeszłoroczny Kongres.
Nowością tegorocznego Kongresu była sesja self-adwokatów. Self-adwokatura to bezpośrednie występowanie we własnym imieniu przez osoby z niepełnosprawnością intelektualną, które stają się w ten sposób rzecznikami własnych spraw.
Rozmawiano o bardzo różnych zagadnieniach, jednak wszystkie one mają wspólny mianownik – doprowadzenie do takich zmian prawnych i społecznych, w wyniku których nastąpi odejście od polityki publicznej w zakresie niepełnosprawności prowadzonej w kategoriach charytatywnych (opieki nad niepełnosprawnymi) na rzecz zapewnienia osobom z niepełnosprawnościami jak najbardziej niezależnego życia. Oznacza to zagwarantowanie realnej możliwości decydowania o sobie i pełnienie różnych ról społecznych. Wypracowano szereg konkretnych rozwiązań, które doprowadziłyby do tego celu. Siedem najważniejszych znalazło się w uchwale przyjętej na zakończenie Kongresu.
Pozostaje pytanie, czy politycy, media i społeczeństwo zauważą głos samych zainteresowanych.
Uchwała IV Kongresu Osób z Niepełnosprawnościami
My, uczestniczki i uczestnicy IV Kongresu Osób z Niepełnosprawnościami reprezentującego wiele osób z niepełnosprawnościami, osób ich wspierających i organizacji działających na ich rzecz – żądamy pilnego i skutecznego wdrożenia przez Polskę Rekomendacji Komitetu ONZ ds. Praw Osób z Niepełnosprawnościami oraz związanych z nimi postulatów Konwentów Regionalnych oraz Kongresu Osób z Niepełnosprawnościami:
- Wdrożenie mechanizmu, który umożliwi świadczenie usług asystenckich i przerwy wytchnieniowej w ramach Solidarnościowego Funduszu Wsparcia Osób Niepełnosprawnych.
- Wprowadzenie definicji dyskryminacji krzyżowej do przepisów prawa.
- Uwzględnienie przez system orzecznictwa potrzeb w zakresie rodzaju i intensywności wsparcia – zamiast stopni niepełnosprawności.
- Zapewnienie Centrów Wsparcia Edukacji dla uczniów z niepełnosprawnościami, nauczycieli, kadrę zarządzającą i rodziców dzieci z niepełnosprawnościami.
- Likwidacja pułapki świadczeniowej.
- Certyfikacja dostępności przez wyspecjalizowane podmioty z udziałem osób z niepełnosprawnościami.
- Wprowadzenie modelu wspieranego podejmowania decyzji i likwidacja ubezwłasnowolnienia.
