Relacje chrześcijańsko- i polsko-żydowskie, wciąż obecny w Polsce antysemityzm, wartość dialogu między katolikami i Żydami – przypominamy najważniejsze książki na ten temat, które ukazały się w Wydawnictwie Więź.
1. „Polacy i Żydzi – kwestia otwarta”
„Polacy i Żydzi – kwestia otwarta” to pozycja unikalna ze względu na tematykę i sposób jej ujęcia. Autorzy – głównie ze Stanów Zjednoczonych, a także z Polski i z Izraela – analizują wzajemne negatywne stereotypy: Polaków na temat Żydów i Żydów na temat Polaków. „Książka uczciwie pokazuje fakt istnienia tych stereotypów po obu stronach oraz ich szkodliwy wpływ na nasze wzajemne relacje. Można się jednak dowiedzieć nie tylko tego, że trudności we wzajemnym zrozumieniu istnieją, ale że można je przezwyciężać – i jak to czynić” – napisał naczelny kwartalnika „Więź” Zbigniew Nosowski w przedmowie do polskiego wydania.
Poznajemy konteksty dialogu polsko-żydowskiego – z uwzględnieniem najważniejszego z nich – Zagłady. Autorzy, przedstawiają skomplikowane i bolesne uwarunkowania historyczne relacji polsko-żydowskich. Pokazują także pozytywne zmiany zachodzące w ostatnich latach – m.in. rabin Michael Schudrich zadaje pytanie: skąd pochodzimy i dokąd zmierzamy, zaś prof. Stanisław Krajewski pisze o ewolucji stosunków katolicko-żydowskich w Polsce po 1989 roku.
2. „Żydzi w kulturze polskiej” Aleksandra Hertza
„Żydzi w kulturze polskiej” Aleksandra Hertza to klasyczne studium o roli Żydów w kulturze polskiej, autorstwa wybitnego eseisty i socjologa mieszkającego od wojny w Nowym Jorku, zmarłego w 1983 roku. „Zasadniczym momentem w tej książce – pisał Hertz – jest pokazanie Żydów polskich jako społeczności kastowej. Z tego faktu – jak sądzę – wynikają inne, zasadnicze elementy tego, co w Polsce nazywało się kwestią żydowską”. Studium to autor uważał za opus magnum swego życia.
3. „Dwa oddechy” Piotra Matywieckiego
„Dwa oddechy” Piotra Matywieckiego to z kolei zbiór esejów o tożsamości żydowskiej i chrześcijańskiej ukazanej w wielu aspektach. Niektóre z tych szkiców mają charakter medytacji, inne są opisami twórczości poetów, pisarzy, myślicieli. Dyskretny wątek autobiograficzny dodaje książce osobistego zabarwienia: to duchowe przygody kogoś, kto należąc do żydowskiego i chrześcijańskiego świata, nie pozwala się ograniczyć podziałami tych światów, szuka w nich harmonii i wzajemnych, naturalnych związków.
4. „Tajemnica Izraela a tajemnica Kościoła” Stanisława Krajewskiego
W książce „Tajemnica Izraela a tajemnica Kościoła” Stanisława Krajewskiego problematyka dialogu chrześcijańsko-żydowskiego omawiana jest z perspektywy żydowskiej, z myślą o czytelniku katolickim. Autor, współprzewodniczący Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów, ukazuje żydowskie myślenie zakorzenione w tradycji wybrania Izraela, a zarazem otwarte na tajemnicę Kościoła.
5. „Thou shalt not kill: Poles on Jedwabne”
Wydana w języku angielskim antologia „Thou shalt not kill: Poles on Jedwabne” to zbiór ponad trzydziestu artykułów na temat morderstwa w Jedwabnem opublikowanych w Polsce przez reporterów, historyków i osoby publiczne. Autorzy zmagają się w nich z kwestiami zbiorowej winy i odpowiedzialności. Wszystkie teksty zostały wydrukowane po raz pierwszy w języku angielskim. Książka daje czytelnikowi anglojęzycznemu możliwość poznania szerszego kontekstu i spojrzenia na debatę nad kształtem polskiej pamięci zbiorowej.
6. i 7. „Co nas łączy?” i „Lud przymierza” ks. Michała Czajkowskiego (trudniej dostępne)
Warto także przypomnieć dwie książki ks. Michała Czajkowskiego. „Co nas łączy?” to obowiązkowa lektura dla wszystkich, którzy interesują się tematem dialogu chrześcijańsko-żydowskiego – autor wyjaśnia, porządkuje, prowokuje, uczy, bawi, przede wszystkim jednak daje do myślenia.
„Lud przymierza” jest natomiast zbiorem szkiców i wypowiedzi duszpasterskich na tematy żydowskie. Ks. Czajkowski przedstawia historię antysemityzmu w starożytności, w średniowieczu, w czasach nowożytnych i najnowszych. Jego przyczynę widzi w żydowskiej świadomości Bożego wybrania, z której rodzi się izolacjonizm społeczności żydowskiej, oraz z różnic socjalnych i psychicznych budzących nieżyczliwą lub wrogą reakcję nie-Żydów.
Członkowie Klubu Chrześcijan i Żydów „Przymierze”, którzy nominowali ks. Czajkowskiego do Nagrody im. Ks. Stanisława Musiała za rok 2017, uzasadniali, że niewielu jest w Polsce księży, którzy z taką determinacją mówią o żydowskich korzeniach chrześcijaństwa i o tym, że antysemityzm jest grzechem. Nakład obu książek ks. Czajkowskiego się wyczerpał, trzeba ich szukać w antykwariatach.
