Sebastian Duda
W XIX w. wiele znaczących postaci aspirowało do polskości. Dlaczego?
Andrzej Nowak
Poza przywiązaniem do wolności był jeszcze jeden powód. Polska kultura jest bowiem także kulturą arystokratyczną, imponuje pod względem godnościowym. Nawiązując do znanego przeciwstawienia u Hegla, niewolnik chce być panem, chce mieć pańską godność i pracuje nad tym, aby dojść do tej godności. Ale imponuje mu właśnie wizja pańskości, arystokratycznego gestu. Tej pańskiej godności nie mają zapobiegliwy mieszczanin i chłop dbający tylko o to, żeby mieć co jutro do garnka włożyć albo zapewnić dobrobyt swoim dzieciom i wnukom. Sądzę, że ten godnościowy, arystokratyczny etos republikańskiego obywatela – związany z wolnością służenia Rzeczy pospolitej – zaczął przemawiać do polskiego chłopa. On też chciał taki być.
Pełny tekst – w kwartalniku „Więź” jesień 2018 (dostępnym także jako e-book).
