Książkowa jesień literaturą faktu (i nie tylko) stoi

Ostatnie miesiące roku to czas literackich premier głównie z gatunku „non fiction”.

Jesienna aura obniża aktywność fizyczną, zaś długie wieczory sprzyjają lekturom. To oczywiście uproszczenie i myślenie życzeniowe. Przyjrzyjmy się jednak książkowym nowościom i zapowiedziom, by wiedzieć, co warto przeczytać w nadchodzących miesiącach.

Uznane nazwiska

Druga połowa bieżącego roku to okres literackiego powrotu znanych autorów. Na początek dwa nieoczywiste przykłady. Pod koniec września ukażą się „Inne ochoty” (Wydawnictwo Literackie) – kolejna, po bestsellerowej „Zawsze nie ma nigdy”, część rozmów Eweliny Pietrowiak z Jerzym Pilchem. Nieco wcześniej swoją premierę będzie natomiast mieć 3. część „Pamiętnika” Henryka Grynberga (Czarne). Zapiski powstawały w okresie od kwietnia 2014 do lutego 2017. Autor „Żydowskiej wojny” komentuje w nich bieżącą rzeczywistość, dzieli się kulturalnymi spostrzeżeniami i wdaje w energiczne polemiki.

Wracają też inni mistrzowie prozy. W ostatnim dniu sierpnia do księgarń trafi polskie wydanie powieści Philipa Rotha „Kiedy była porządną dziewczyną” (Wydawnictwo Literackie). Jeden z największych współczesnych prozaików za Oceanem po raz kolejny portretuje amerykańskie społeczeństwo, tym razem jednak w centrum opowieści stawia kobietę w latach 40. XX wieku. W Polsce zaś Marek Krajewski powraca do swojej sztandarowej postaci Eberharda Mocka. Akcja „Mock. Ludzkie zoo” (Znak) rozgrywa się we Wrocławiu roku 1914, gdzie znany detektyw prowadzi kolejne śledztwo.

Literatura faktu

Ostatnie miesiące roku to przede wszystkim czas literackich premier z szeroko rozumianego gatunku „non fiction”. Centrum jesiennych nowości książkowych będą stanowiły biografie. Już na początku sierpnia do księgarń trafił „Lem. Życie nie z tej ziemi” Wojciecha Orlińskiego (Czarne). W pierwszej połowie września ukaże się „Wyspiański. Dopóki starczy życia” Moniki Śliwińskiej (ISKRY)– prywatny portret „czwartego wieszcza” Polski. W zestawieniu nie może zabraknąć obszernych dwóch tomów biografii Witolda Gombrowicza autorstwa Klementyny Suchanow („Gombrowicz. Ja, geniusz”, Czarne), które będą mieć premierę 27 września. W tym miejscu wypada wspomnieć także o biografii „Sendlerowa. W ukryciu” (Czarne) pióra Anny Bikont, która – według zapowiedzi – ma burzyć jednolity, ułagodzony obraz polskiej bohaterki. Sympatycy (i nie tylko) Franciszka mogą sięgnąć po „Papież, który zapalił świat” Gian Franco Svidercoschiego (Znak), nową pozycję w dorobku włoskiego watykanisty, twórcy „Świadectwa”.

Centrum jesiennych nowości książkowych będą stanowiły biografie

Książką, która wyraźnie wybija się na tle pozostałych zapowiedzi, jest drugi tom „Innego życia” Radosława Romaniuka (ISKRY). Pierwsza odsłona biografii Jarosława Iwaszkiewicza z 2012 roku była – w myśl słów Aleksandra Fiuta – nowym gatunkiem: dokumentarną epiką, swoją rangą zbliżała się zaś do książki Andrzeja Franaszka o Miłoszu. Po pięciu latach otrzymujemy część drugą. Opowieść, przedstawiającą losy pisarza po 1939 roku do jego śmierci w 1980, znajdziemy w księgarniach w listopadzie.

Osobnej wzmianki domaga się także zapowiedź „Listów i Pamiętnika” Marka Hłaski (ISKRY). Według informacji wydawcy, niepublikowana korespondencja i młodzieńcze zapiski pisarza mają zrewidować jego mit zbuntowanego nastolatka. Premiera 27 września.

Literatura faktu w zapowiedziach Wydawnictwa Czarnego prezentuje się imponująco. Już 23 sierpnia ukaże się reportaż „Miasto cierni” Bena Rawlence’a – relacja o mieszkańcach Dadaab, jednego z największych obozów dla uchodźców na świecie. Tydzień później swoją premierę będzie mieć książka „Biało czerwony” Dariusza Rosiaka, przybliżająca postać Sat-Okha, postaci kultowej w środowisku polskich miłośników amerykańskiego folkloru. We wrześniu do księgarń trafi „Ogar piekielny ściga mnie” Hamptona Sidesa – historia zamachu na Martina Luthera Kinga i wielkiej obławy na jego zabójcę. W październiku swoją premierę będą mieć reportaże sądowe Barbary Seidler „Pamiętajcie, że byłem przeciw”, „Był sobie chłopczyk” Ewy Winnickiej o niedawnej sprawie Szymona z Będzina, a także „Głębokie południe” Paula Therouxa – pozycja badająca fenomen południa Stanów Zjednoczonych.

Po gorących lipcowych protestach w obronie niezależności sądów warto sięgnąć po książki, które przypominają o znaczeniu służby publicznej. 5 października nakładem Wydawnictwa „Więź” ukaże się wywiad rzeka z prof. Adamem Strzemboszem, pierwszym niekomunistycznym prezesem Sądu Najwyższego („Między prawem i sprawiedliwością” – rozmowę przeprowadził Stanisław Zakroczymski). Ponadto, 30 sierpnia do księgarń trafi książka „Jaka demokracja?” (Agora) autorstwa Marcina Króla, filozofa polityki i opozycjonisty w czasach PRL. Od kilku dni istnieje natomiast możliwość zagłębienia się w „Pisma wybrane” Stanisława Stommy (Universitas). Zgromadzone w trzech tomach materiały obejmują twórczość tego uznanego działacza katolickiej inteligencji z lat 1931-1939. Na początku września premierę będą mieć „Listy na pożegnanie” (Znak) – wydana po raz pierwszy po polsku korespondencja Helmuta Jamesa i Freyi von Moltke, małżeństwa opozycjonistów w nazistowskich Niemczech. Z końcem września ukaże się także wywiad rzeka Andrzeja Bobera i Cezarego Łazarewicza z Lechem Wałęsą pod krótkim – czy wyczerpującym, to się okażę – tytułem „Ja” (WAB).

Zwracają uwagę również jesienne zapowiedzi Wydawnictwa Karakter. Wśród nich znalazła się „Mężczyźni objaśniają mi świat” Rebecci Solnit – błyskotliwy zbiór tekstów amerykańskiej feministki i historyczki, podejmujący temat symbolicznej przemocy wobec kobiet. Drugą interesującą premierą będzie „Czerwony monter” Piotra Rypsona – pierwsza książka poświęcona w całości Mieczysławowi Bermanowi, jednemu z najważniejszych projektantów graficznych w Polsce.

Niewiele rarytasów w poezji. Ale…

Gdyby kogoś nie przekonały literackie nowości niefikcjonalne, można sięgnąć po innych, wznawianych właśnie pisarzy. Na początku sierpnia ukazał się zbiór opowiadań Kornela Filipowicza „Moja kochana dumna prowincja” (Znak), który, oby,  przyczyni się do tego, że „geniusz krótkiej formy” znajdzie nowych czytelników. We wrześniu do księgarń trafi zaś „Ostatni autobus i inne opowiadania” Trumana Capote’a (Rebis), pokazujący jego wielki talent jeszcze sprzed wydania „Z zimną krwią”.

Dla miłośników poezji w ostatnich miesiącach roku nie przywidziano zbyt wielu rarytasów. Pod koniec września premierę będzie mieć tomik Ewy Lipskiej „Pamięć operacyjna” (Wydawnictwo Literackie). Głównym tematem jej dwudziestu nowych wierszy będą ludzie. 31 sierpnia ukażą się natomiast „Wiersze wybrane” Haliny Poświatowskiej (Wydawnictwo Literackie). Gdyby obszerny zbiór utworów poetki okazał się niewystarczający na jesienne wieczory, warto sięgnąć po nieco wcześniejsze od niego premiery Wydawnictwa a5: „Zegar szronu i inne wiersze” autorstwa niemal nieznanego u nas wybitnego poety niemieckiego Joachima Sartoriusa, poprawione wydanie „Wierszy i prozy 1954-2004” laureata literackiego Nobla Tomasa Tranströmera lub „Drugą rękę” – najnowszy tomik Wojciecha Bonowicza.

Pod kątem książkowych premier jesień zapowiada się obficie. Na tyle, że zapoznanie się choćby z częścią nowości będzie dla czytelnika wyzwaniem. Znana mądrość w tym wypadku pociesza – lepszy urodzaj, niż niedostatek.