Prawo kanoniczne przewiduje możliwość usunięcia z urzędu kościelnego „z poważnych przyczyn”. Pragnę uściślić, że wśród nich znajduje się niedbałość biskupów w sprawowaniu ich urzędu, zwłaszcza w odniesieniu do przypadków nadużyć seksualnych – pisze papież Franciszek w motu proprio z 2016 roku.
Kościół jak kochająca matka kocha wszystkie swe dzieci, ze szczególną jednak miłością troszczy się i chroni te najmniejsze i bezbronne: jest to zadanie, które sam Chrystus powierza każdej Wspólnocie chrześcijańskiej w całej jej pełni. Świadom tego Kościół z czujną troskliwością poświęca się ochronie najbardziej narażonych dzieci i nastolatków.
To zadanie ochrony i opieki spoczywa na całym Kościele, ale w sposób szczególny musi być ono wykonywane za pośrednictwem jego Pasterzy. Dlatego biskupi diecezjalni, eparchowie i ci, którzy są odpowiedzialni za Kościół partykularny, winni wykazywać szczególną sumienność w chronieniu tych, którzy wśród powierzonych im osób są najsłabsi.
Już prawo kanoniczne przewiduje możliwość usunięcia z urzędu kościelnego „z poważnych przyczyn”: dotyczy to także biskupów diecezjalnych, eparchów i tych, którzy są zrównani z nimi w prawie (por. kan. 193 § 1 KPK, kan. 975 § 1 KKKW). Niniejszym listem pragnę uściślić, że wśród wspomnianych poważnych przyczyn” znajduje się niedbałość biskupów w sprawowaniu ich urzędu, zwłaszcza w odniesieniu do przypadków nadużyć seksualnych, dokonywanych na narażonych na to małoletnich i dorastających, o których to przypadkach wspomina motu proprio „Sacramentorum Sanctitatis Tutela”, ogłoszone przez św. Jana Pawła II i uzupełnione przez mego umiłowanego poprzednika Benedykta XVI. W takich przypadkach będzie obowiązywać następująca procedura.
Artykuł 1
§ 1. Biskup diecezjalny, eparcha lub ten, na kim — choćby tymczasowo — spoczywa odpowiedzialność za Kościół partykularny albo za inną wspólnotę wiernych zrównaną z nim w myśl kan. 368 KPK i kan. 313 KKKW, może być w sposób prawny usunięty ze swego urzędu, jeśli wskutek zaniedbania dokonał lub zaniechał czynów, które wyrządziły poważne krzywdy innym, czy to osobom fizycznym, czy całej wspólnocie. Może to być krzywda fizyczna, moralna, duchowa lub majątkowa.
§ 2. Biskup diecezjalny lub eparcha może zostać usunięty tylko wtedy, gdy obiektywnie w bardzo poważnym stopniu uchybił sumienności, której wymaga od niego jego urząd duszpasterski, nawet jeśli nie było w tym jego poważnej winy moralnej.
Biskup może być w sposób prawny usunięty ze swego stanowiska, jeśli wskutek zaniedbania wydarzyły się lub pominięto czyny, które wyrządziły poważne szkody innym, zarówno gdy chodzi o osoby fizyczne, jak i o całą wspólnotę
§ 3. W przypadku nadużyć wobec małoletnich lub bezbronnych dorosłych wystarczy, że był to poważny brak sumienności.
§ 4. Z biskupem diecezjalnym lub eparchą są zrównani wyżsi przełożeni instytutów zakonnych i stowarzyszeń życia apostolskiego na prawie papieskim.
Artykuł 2
§ 1. We wszystkich przypadkach, w których pojawiają się poważne oznaki tego, co przewiduje poprzedni artykuł, odpowiednia kongregacja Kurii Rzymskiej może rozpocząć badanie merytoryczne, informując o tym zainteresowanego i umożliwiając mu sporządzenie dokumentów i świadectw.
§ 2. Biskup otrzyma możliwość obrony, z której będzie mógł skorzystać w sposób przewidziany przez prawo. Wszystkie punkty badania zostaną mu oznajmione i zawsze będzie mógł spotkać się z przełożonymi kongregacji. Jeśli biskup nie wykaże w tej sprawie inicjatywy, to wspomniane spotkanie zaproponuje mu sama dykasteria.
§ 3. W następstwie argumentów przedstawionych przez biskupa kongregacja może postanowić przeprowadzić dodatkowe dochodzenie.
Artykuł 3
§ 1 Przed podjęciem właściwej decyzji kongregacja będzie mogła spotkać się, zależnie od okoliczności, z innymi biskupami lub eparchami należącymi do konferencji biskupiej lub do Synodu Biskupów Kościoła sui iuris, których członkiem jest zainteresowany biskup lub eparcha, w celu przedyskutowania przypadku.
§ 2. Kongregacja podejmuje swe ustalenia po zebraniu się na zwykłej sesji.
Artykuł 4
W razie uznania za właściwe usunięcie biskupa kongregacja ustali, na podstawie okoliczności danego przypadku, czy:
1) wydać w jak najkrótszym czasie dekret o usunięciu,
2) zachęcić po bratersku biskupa do ogłoszenia swego ustąpienia w ciągu 15 dni. Jeśli biskup nie udzieli odpowiedzi w przewidzianym terminie, kongregacja będzie mogła ogłosić dekret o usunięciu.
Artykuł 5
Decyzja kongregacji, o której mowa w artykułach 3-4, winna być poddana szczególnemu zatwierdzeniu przez Biskupa Rzymu, który przed podjęciem ostatecznego postanowienia zasięgnie opinii właściwego kolegium prawników, wyznaczonych w razie potrzeby.
Nakazuję, aby to wszystko, co postanowiłem niniejszym listem apostolskim w formie motu proprio, było przestrzegane we wszystkich jego częściach, mimo ewentualnych przepisów przeciwnych, także jeśli zasługuje na szczególną wzmiankę, oraz zarządzam, aby zostało to ogłoszone w komentarzu oficjalnym w „Acta Apostolicae Sedis” i promulgowane w dzienniku „L’Osservatore Romano”, wchodząc w życie z dniem 5 września 2016 roku.
W Watykanie, 4 czerwca 2016
FRANCISZEK
