Kwartalnik

Co język ma wspólnego z duszą? Niemało. Język jest przecież ekspresją naszej wrażliwości, naszych myśli i emocji. Język, którym mówimy i którego słuchamy, jest niechlujny, prostacki i brutalny. Nierzadko wcale nie służy porozumieniu, jest wręcz narzędziem jątrzenia i przemocy. Czyżby te choroby trawiły również naszą duszę? A gdyby tak zamilknąć, chociaż na jakiś czas, bo przecież „Nie musimy zawsze mówić, nie na każdych warunkach, jesteśmy ludźmi, a nie bandą orków!” – przekonuje pustelnica Miriam, która kilka lat temu złożyła ślub całkowitego milczenia i pragnie trwać w nim do śmierci?

Obserwując codzienność naszego życia publicznego z jego zmiennością moralnych ocen i postaw, zatęskniliśmy w „Więzi” za kimś, kogo można by nazwać „człowiekiem z klasą” – głęboko uczciwym, mądrym, o jasno określonym systemie wartości, który ma odwagę walczyć z samym sobą, a gdy trzeba, to i ze światem. Za kimś, do kogo moglibyśmy się odwoływać w życiu publicznym i prywatnym, w relacjach służbowych i intymnych, nie narażając się przy tym na śmieszność, niezrozumienie czy ironiczne wzruszenie ramion. Tęskniąc za takim „człowiekiem z klasą”, postanowiliśmy poświęcić mu niniejszy numer „Więzi”.

Temat „Moralna poprawność, moralna niepoprawność” to dalszy ciąg naszego namysłu nad tym, jak żyć w społeczeństwie pluralistycznym, w którym brak zgody co do podstawowych wartości. Taka sytuacja stwarza pokusę – mimo deklarowanej z różnych stron chęci dialogu – narzucania własnego widzenia świata także tym, którzy go nie podzielają. Chwalebny zamiar znalezienia pewnego „moralnego minimum” – zbioru wartości, na które gotowi byliby zgodzić się wszyscy – prowadzi nieraz do próby arbitralnego narzucenia wszystkim „moralnej poprawności”, której odrzucenie ma stawiać poza kręgiem ludzi cywilizowanych.

Niebawem odwiedzi Polskę papież-Niemiec. Przyjeżdża tu jako pasterz Kościoła powszechnego i choć nie będzie do Polaków mówił po niemiecku, jego narodowość ma olbrzymie znaczenie, także dla relacji polsko-niemieckich. Dla światowej opinii publicznej liczy się – co w pełni zrozumiałe – przede wszystkim wizyta Benedykta XVI na terenie obozu Auschwitz. Warto dostrzec również inny aspekt papieskiej pielgrzymki – oto papież-Niemiec podąża śladami swego poprzednika z Polski. Winfried Lipscher – jeden z autorów majowej "Więzi" – przekonuje, że bez Polaka na tronie Piotrowym nie mogłoby tam być Niemca. To symbol ważny nie tylko dla naszych dwóch narodów, których relacje – z oczywistych powodów – wciąż budzą emocje. Niemcy są naszym najważniejszym sąsiadem, na dobre i złe. Czy możliwe jest zatem „normalne” sąsiedztwo polsko-niemieckie, wolne od ciężaru przeszłości? Nawet jeśli w pewnych sprawach – dotyczących tak przeszłości, jak i współczesności – się porozumiewamy, wciąż pojawiają się jakieś nowe problemy, jak np. niedawna kontrowersja wokół polskiej propozycji zmiany oficjalnej nazwy obozu Auschwitz. Jednak lata pracy nad pojednaniem naszych narodów – pracy trudnej, o czym w majowej "Więzi" mówią m.in.: Władysław Bartoszewski, Marek A. CIchocki, Jan M. Piskorski, Thomas Urban, Klaus Ziemer – sprawiły, że możemy dziś sobie pozwolić z Niemcami na spory w atmosferze takiej otwartości, jaka nie jest jeszcze możliwa w stosunkach z żadnym innym sąsiadem.

Zmienia się Polska, zmienia się Europa, zmieniają się nasi sąsiedzi. Będąc już krajem członkowskim Unii Europejskiej, winniśmy tym bardziej starać się o ścisłą współpracę ze wschodnimi sąsiadami. Każdy z tych krajów jest zresztą inny. W każdym z nich mamy też do czynienia z nowymi pokoleniami obywateli. To ludzie wychowywani już (przynajmniej częściowo) nie w Związku Sowieckim. Jaką perspektywę wnoszą oni w życie publiczne swoich ojczyzn? Czy Polska jest dla nich w jakiś sposób ważna? Piszą o tym autorzy, którzy z bliska przyglądają się młodym Litwinom, Rosjanom, Białorusinom i Ukraińcom.

Liturgia jest z jednej strony niezmienna; mówi się nawet, że jest dziełem Boga, a nie dziełem ludzkim. Z drugiej strony jednak, przemawia ona językiem znaków. A gdy znaki przestają być czytelne dla kolejnych pokoleń, liturgia staje się pustym rytuałem, a nie źródłem życia. Przed ponad 40 laty Sobór Watykański II rozpoczął proces gruntownej odnowy tradycyjnej katolickiej liturgii, która wówczas wyraźnie skostniała. Dziś trwają dyskusje o reformie reformy – czy jest potrzebna, co miałaby oznaczać, w którą stronę prowadzić. Ostatni Synod Biskupów proponuje drogę „w głąb”, a nie „wstecz”. Oby tak było także w praktyce…

1 października obchodzimy Międzynarodowy Dzień Seniora. We współczesnej kulturze starzenie stało się czymś niemal poniżej ludzkiej godności. Lekarstwem na lęk przed starością ma być kult młodości, za którym skrywa się zresztą wielki biznes. Tymczasem badania socjologiczne pokazują, że nasze społeczeństwa starzeją się i ludzi starych będzie pośród nas coraz więcej. Już teraz pozostają oni coraz częściej w społecznej izolacji – „karani” niejako za swą nową długowieczność. Czym jest starość w wymiarze fizjologicznym, kulturowym i duchowym i – piszą w październikowej „Więzi”: socjolog, antropolog kultury, dyrektor domu opieki społecznej i lekarz psychiatra. Mówią starzy i młodzi – ci pierwsi dowodzą, że młodość jest starości koniecznie potrzebna, ci drudzy – że starość niezbędna jest młodości. Dlaczego? Bo młodość rozpiera energia, a „stary człowiek wie...” Wie to, o czym my, młodsi, nie mamy pojęcia i czego nie dowiemy się z książki czy internetu.

Pytanie o miejsce religii w supermarkecie ma wymiar dosłowny i metaforyczny. Chodzi zarówno o możliwość umieszczenia kaplicy w centrum handlowym, jak i o rolę religii w dzisiejszym świecie coraz bardziej przypominającym supermarket. Czy wiara powinna konkurować z innymi pomysłami na życie? Czy Boga i religię można reklamować tak jak produkty przeznaczone na sprzedaż? Jak być jednocześnie „w tym świecie” i „nie z tego świata”? Do takiej refleksji i dyskusji zapraszamy Państwa w tym miesiącu.