
Jeśli nie masz pamięci, nie wiesz, którą drogę wybrać. A jeśli naprawdę jej nie masz, uwierz: Twoi wrogowie wymyślą Ci pamięć – mówił dziś dyrektor Muzeum Auschwitz.
Wystąpienie dyrektora Muzeum Auschwitz dr. Piotra M. A. Cywińskiego wygłoszone 27 stycznia 2025 r. podczas obchodów 80. rocznicy wyzwolenia Auschwitz:
Gdy byłem dzieckiem, mówiłem jak dziecko, czułem jak dziecko, myślałem jak dziecko. Kiedy zaś stałem się mężczyzną, wyzbyłem się tego, co dziecięce.
Poza pamięcią.
Bo ona pozostaje z najwcześniejszych nawet doświadczeń. Pamięć i doświadczenie są tym, co musimy dziś przemyśleć. Zrozumiałem to, dorastając, a najbardziej: tutaj. Nigdzie bardziej nie dorosłem. Przecież poznałem Auschwitz. Dzięki Wam – Ocalałym.
Każdy wiek potrzebuje perspektywy, która umożliwi jego ocenę. Dziś stoimy wszyscy, w tej naszej – dorosłej – perspektywie. I musimy spojrzeć w siebie i zapytać: co zrobiliśmy z pamięcią?
Pamięć jest polifoniczna. Dzieli i łączy pokolenia. Jak i mnie samego, w moim doświadczeniu, zarówno podzieliła i połączyła. I stoję tutaj od osiemnastu lat. Poniekąd podzielony i połączony.
Uczymy historii. To nie jest to samo, co uczenie pamięci. Historia to znajomość faktów, pamięć to ich świadomość, właśnie tak potrzebna dziś. Historia nie tworzy traumy, natomiast pamięć – może. Pamięć jest kluczem dla dzisiejszego świata i projektowania przyszłego. A tymczasem nadal uczymy tylko historii, a nie pamięci. Nasze programy edukacji muszą ulec zmianie. Muszą.
Gdyż pamięć nie jest kwestią kultury. Jest kwestią tożsamości.
Stoimy tu z ludźmi odpowiedzialnymi za dzisiejszy świat. Jak Wy, urodziłem się po wojnie… Jak Wy, nie pamiętam tamtych czasów…. Jak Wy, wsłuchiwałem się w opowieści Ocalałych…. Ale co dziś robię? A co zaniedbuję?
Jakie decyzje podejmuję dziś? I czy są one podejmowane na podłożu pamięci?
Pamięć boli. Pamięć pomaga. Pamięć naprowadza. Pamięć ostrzega. Pamięć uświadamia. Pamięć zobowiązuje.
Kim jesteś bez pamięci? Nie masz historii. Nie masz doświadczenia ani punktów odniesień. Jeśli nie masz pamięci, to nawet nie wiesz, którą drogę wybrać. A jeśli naprawdę jej nie masz, to uwierz: Twoi wrogowie wymyślą Ci pamięć.
No i wy, Drodzy. Ocalali. Kochani. Przybyliście tu. Nasza pamięć jest tak bardzo owocem Waszych przeżyć. Owocem Waszego życia. Nie ma słów, Drodzy, jak za to Wam dziękować.
Ale co mamy z tym dziś zrobić? Jeśli dziś, Przyjacielu, nie wiesz co zrobić… Jeśli dziś czujesz się bezsilny… Jeśli dziś nie dajesz już rady… To znaczy, że doszedłeś do granicy. Ale jeśli tak, to wiedz, że granice są tylko w wyobraźni. Zawsze możesz więcej. Zrób więc zatem coś dobrego, tak, jak potrafisz najlepiej. Zrób to dla innych, a zobaczysz, że zrobiłeś to też dla Ciebie. Zrób to na skalę Twoich możliwości.
Ale zrób. Wyzdrowiejesz z bezsilności, z apatii. Zrób. Zacznij. Ale zawsze: pamiętaj. Niech wreszcie Twoja pamięć zacznie żyć. Dzisiaj.
Bo to właśnie pamięć jest Twoją podporą, Twoją pomocą. Twoim przeczuciem. Tobą.
Przeczytaj też: Piotr Cywiński: Auschwitz jest lustrem